اختلال پارانوئید Paranoid Disorder :

بیماری را می شناختم که ده  دوازده سال فکر می کرد همسرش به وی وفادار نیست و تمام شب را پشت در حیاط ، و پشت بام کشیک می داد تا ببیند کسی برای دیدن همسرش به منزل آنها وارد می شود یا نه ؟!

بیمار دیگری بمدت بیش از پانزده سال حقوق و مستمری خود را رها کرده بود صرفا به این دلیل که سازمان حقوقش را ضایع نموده و به اجبار و با توطئه و با همدستی همسرش ویرا بازنشسته نموده است؟!

علایم : فرد بیمار  اعتقاد دارد که ویرا تعقیب می کنند ، یا بر علیه او توطئه چیده شده ، یا بر علیه وی جاسوسی می کنند ، یا کسانی سعی دارند او را بربایند ، یا فکرهای مهمی دارد که دیگران قصد دارند فکرش را بدزدند ، یا کسانی سعی دارند به او سم یا دارو بخورانند ، یا همراهان و نزدیکان وی به وی خیانت می کنند ، یا همسر فرد به وی وفادار نیست، یا فرد معروفی از جنس مخالف مثلا بازیگر و مدل معروفی عاشقش شده است. یا خودش شخص مهمی است و دیگران این را درک نمی کنند ، یا در آینده نزدیک شخص مهمی خواهد شد.

خصوصیات معمول بیماری ترس و خوف مداوم ، سوء ظن و بدگمانی مداوم ، خشم و عصبانیت و اغلب جدائی از اجتماع که فرد را به انزوا می کشاند. در واقع اختلال پارانوئید به این معناست که اختلال در رابطه شخص با دنیای دور و برش وجود دارد.

خصوصیات شخصیتی این بیماران : اینها افرادی هستند حساس ، درونگرا ، و بی اعتماد به دیگران ، آنها در عمق وجود خود احساس حقارت و خودکم بینی دارند ، که با مکانیزم بزرگمنشی و خود بزرگ بینی می پوشانند ، اغلب آنها در زندگی زناشوئی یا شغلی موفق نبوده و تقصیر را به گردن دیگران می اندازند ، آنها اغلب در رابطه با دیگران پیش بینی و پیش گوئی های منفی کرده که بر علیه آنها توطئه و دشمنی انجام خواهد شد بنابر این پیشاپیش در مقام ستیز و مبارزه در خواهند آمد، معمولا خود را بدشانس دانسته و شکستها و ناکامی ها را به گردن دیگران می اندازند. استفاده از استدلال و منطق در قانع کردن چنین اشخاصی چه در روابط فردی و چه در درمان بی ثمر است، و چیزی روی فکرهای هذیانی این افراد تاثیر نمی گذارد و هر تجربه تازه ای را نیز بر اساس سیستم هذیانی خود تعبیر و تفسیر می کنند. در بیماران پارانوئید غیر از همان بخش هذیانی سیستم فکری ، قسمتهای دیگر سیستم فکری و شخصیت فرد منسجم و دست نخورده باقی می ماند .

دسته بندی اصطلاحات تشخیصی : این اختلال ممکن است با اسکیزوفرنی باشد که آنرا پارانوئید اسکیزوفرنی Paranoid Schizophrenia نامند ، یا با هذیان توام باشد که آنرا اختلال پارانوئید Paranoid Disorder ، یا هذیان پارانوئید Paranoid Delusion می نامند ، یا سوءظن و بدگمانی پارانوئیدی بدون هذیان باشد که آنرا Paranoid Ideation نامند ، ممکن است جزء خصوصیات شخصیتی فرد باشد که آنرا اختلال شخصیت پارانوئید Paranoid Personality Disorder نامند ، ممکن است در حد اختلال نباشد و فقط خصوصیات شخصیتی باشد که آنرا نیمرخ شخصیتی پارانوئید Paranoid Personality  نامند . که اینها از نظر شدت و درجه بندی اولی از همه شدید تر و بترتیب تا آخری که  از همه خفیف تر است و اختلال نیست.

خصوصیات اصلی اختلال پارانوئید : خصوصیات اصلی این بیماری هذیانها هستند : هذیانهای ظلم و ستم Delusion of Persecution : مثل هذیان انتساب Reference Delusion ، هذیان نفوذ Influence Delusion ، هذیان مسموم شدن Poisoning Delusion ،  سوء ظن Suspicion ، هذیان محرومیت Deprivation Delusion ، هذیان اشاره ، هذیان تاثیر ، هذیانهای گزند و تعقیب ، هذیانهای آزار دهنده ، هذیانهای حسادت Jealousy Delusion ، هذیانهای جنسی Sexual Delusion، و هذیانهای بزرگ منشی Delusion of Crandeure : مثل هذیان عاشقانه Erotic Delusion ، هذیان اختراع Invention Delusion ، هذیان ثروت Wealth Delusion است . هذیانها معمولا در اطراف عقاید مربوط به ارزشهای فرد ، مسائل مذهبی ، و جنسی دور می زنند .

معیار تشخیص اختلال پارانوئید از نظر D S M IV TM     :
1- هذیانهای آزار دهنده واقعی یا حسادت هذیانی .
2- احساسات و رفتارهای متناسب با محتوای سیستم هذیانی .
3- بیماری حداقل به مدت یک هفته ادامه داشته باشد .
4- هیچکدام از نشانه های اسکیزوفرنی مثل توهمات عجیب و قریب ، تفکر بی ربط ، وجود ندارد .
5- توهمات آشکاری وجود ندارد .
6- فاز مانیک یا افسردگی حاد وجود نداشته باشد.
7- به اختلال روانی عضوی مربوط نباشد.

اختلال پارانوئید حاد Acute و مزمن Chronic : اگر این اختلال هذیانی به یکباره و با شدت شروع گردد اختلال هذیانی حاد و اگر هذیانها بمرور شروع شده و بتدریج مستحکم گردد و بیش از شش ماه بطول بینجامد اختلال هذیانی مزمن قلمداد می گردد.

اختلال پارانوئید مشترک Shared Paranoid Disorder : یک سیستم هذیانی آزار دهنده که با شخص دیگری مشابه خودش بوجود می آید و این افراد هذیانهای آزار دهنده همدیگر را تقویت می کنند.

اپیدمیولوژی : میزان فراگیری بیماری نسبت به جمعیت حدود یک درصد است در آقایون و خانم ها تقریبا یکسان است ، سن شروع نسبت به بیماریهای روحی دیگر دیرتر است حدود 35 تا 45 شیوع بیماری است ، معمولا سطح زندگی مالی و هوشی این بیماران از افراد معمول بالاتر است، این افراد نسبت به افراد عادی اجتماع ناکامی و محرومیت بیشتری احساس می کنند.

تشخیص افتراقی : با پارانوئید اسکیزوفرنیا که در بیماران اختلال پارانوئید در حالیکه نظام فکری هذیانی وجود دارد ولی از هم پاشیدگی شخصیت و اضمحلال تدریجی تفکر و شخصیت یافت نمی شود. با اختلال شخصیت پارانوئید که در بیماران اختلال پارانوئید نظام فکری هذیانی وجود دارد در حالیکه در اختلال شخصیت پارانوئید سیستم هذیانی وجود ندارد.

علل :
عوامل بیولوژیک : مدارکی دال بر دخالت ارث یا عوامل مزاجی در این بیماری بدست نیامده است.
عوامل پسیکولوژیک : نقش والدین : اغلب این افراد در دوران کودکی افرادی مظنون ، گوشه گیر ، لجوج ، کج خلق بوده اند ، معمولا پدر مادری مقتدر ، عیب جو ، منع کننده ، داشته اند ، اجتماعی شدن ناکافی نیز در آنها مطرح بوده است. احساس حقارت : اکثر محققان نقش احساس حقارت را در اختلال پارانوئید مهم شمردند. شکست ها و کشمکش ها : شکستها و احساس محرومیتها احساس کفایت و احترام بنفس فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. ناسازگاری جنسی : اصول سخت اخلاقی و مذهبی و تضاد آن با نیازهای طبیعی انسانی باعث آشوب و آشفتگی درونی فرد شده درون فرد را ناامن می سازد و فرد را به تفکر هذیانی می کشاند.
عوامل مستعد کننده : کوری ، کری، مهاجرت وبعضی وقتها هم استرس که ایمنی فرد را به خطر می اندازند می توانند فرد را مستعد این بیماری کنند.

درمان :
درمان بیماران پارانوئید بسیار مشکل است از یکطرف بیماران پارانوئید به بیماری خود بصیرت و بینش ندارند و از طرفی به دیگران اعتماد ندارند و از طرفی دیگر مشکلات را ناشی از دیگران می دانند و نیازی به درمان احساس نمی کنند بنابراین درمان بیماران پارانوئید بسیار مشکل است.
دارو درمانی : معمولا برای درمان بیماران پارانوئید باید از دارو درمانی شروع کرد البته این بیماران بدلیل اعتماد نداشتن به دیگران و هذیان های گزند و آسیب از مصرف دارو امتناع می کنند و دارو را ولو بگیرند آنرا دور خواهند ریخت بنابراین باید در دادن دارو و مصرف نمودن آن نظارت نمود ، دارو معمولا پرفنازین و تری فلوپرازین تجویز می شود و از آنجا که این بیماران دارو را مصرف نمی کنند چون خود را بیمار نمی دانند باید از تزریقی استفاده نمود و معمولا فلوفنازین تزریقی ( مودیکید) استفاده می شود. و برای اینکه عوارض اکسپرامیدال کنترل شود به همراه فلوفنازین بایپریدین یا آرتان نیز تجویز می شود.
پسیکوتراپی pasychotherapy :
بیماران پارانوئید معمولا سوءظن دارند و بدگمانند ، و به راحتی به دیگران اعتماد نمی کنند ولو به روانشناس خود ، بنابراین صمیمی شدن و نزدیک شدن با آنها سوءظن و بدگمانی آنها را تشدید خواهد کرد و صمیمیت را به حلقه هذیانی خود برده و بر اساس سیستم هذیانی خود تعبیر و تفصیر می کنند لذا روانشناس بالینی باید از درجه صمیمیت کمتری استفاده کرده تا به تله هذیانی بیمار نیفتد ، رواندرمانی گروهی شاید نقش بهتری در اعتماد بیمار ایفا نماید و درمان بهتر جواب بدهد. روانشناس بالینی باید در ارتباط با درمان بیمار پارانوئید از صداقت و شفافیت بیشتر و درجه صمیمیت کمتری استفاده نماید.

پاكزاديان
روانشناس باليني