اسکیزوفرنی یا جنون جوانی یکی از پیچیده ترین نوع اختلالات روانی است که قدیمی تر ها از آن بعنوان تحلیل تدریجی خصوصیات عقلی و شخصیت ذکر می کردند که فرد در خود فرو رفته و گرفتار تخیلات و تصورات بیمارگونه و عجیبی شده بود . امروزه اصطلاح اسکیزوفرنی گروهی از واکنش های جنونی را شامل می شود که در آن آشفتگی های اساسی در ارتباط با حقیقت در روندهای ذهنی و عاطفی بیمار موجود است و بطور کلی بیماران به حوادث حقیقی بی اعتنا می باشند و در افکار آنها شکاف و تجزیه ملاحظه می شود .

بلولر دو دسته علایم برای بیماری قائل بود علایم اولیه و علایم ثانویه که علایم اولیه به چهار A بلولر معروفند عبارتند از Autism یا اوتیسم ، Ambivalenceیا تضاد و دوگانگی ، Association یا اختلال افکار و تداعی ، Affect یا اختلال عواطف . بلولر معتقد بود این چهار اختلال سازش فرد را با محیط مختل خواهد کرد و منجر به بروز علایم ثانوی خواهد شد که عبارتند از : هذیان ها Delusion، توهمات Hallucination، اختلال در رفتار حرکتی ، اختلال گفتاری ، و ....

توهم شنوائی Auditory Hallucination توهم شنوائی 75 درصد بیماران اسکیزوفرنی توهم شنوائی دارند . شایعترین توهم شنوائی شنیدن صداست شخص صدای دو یا چند نفر را می شنود که در مورد بیمار صحبت می کنند . اغلب صداها خطاب به بیمار است ، یا تهدید می کنند یا حرفهای توهین کننده و زشت می زنند ، یا به بیمار دستوراتی می دهند ، یا بیمار صدرای افکار خودش را می شنود ،

توهم بینائی Visual Hallucination کمتر از توهم شنوائی شایع است بیمار ممکن است شیطان ، افراد خطرناک و ارازل و اوباش ، حیوانات درنده ، را ببیند . توهم بینائی در اسکیزوفرنی واضح ، دقیق ، سه بعدی ، به اندازه طبیعی ، و محرک است .

توهمات سنستتیک Cenesthetic Hallucination یا تغییرات اعضای بدن بصورت احساس سوزش در مغز ، احساس فشار در عروق داخل شکم ، احساس برش مغز و استخوان ، دیده می شود .

توهم جنسی Sexual Hallucination توهم جنسی متداول است ممکن است احساس عجیبی در دستگاه جنسی خود بکند یا احساس غیر عادی بودن ، یا احساس تحت کنترل بودن ، یا احساس مورد تجاوز قرار گرفتن ، یا مورد عشق واقع شدن ،

قضاوت Judgment : قضاوت در بیمار اسکیزوفرن مختل است و بیمار نتیجه احتمالی رفتار خود را نمی داند ، قدرت نظم دادن به فعالیتهای روزمره خود را ندارد .

تفکر ذاتی و انضمامی Concrete thinking و تفکر انتزاعی Abstract thinking : بعضی بیماران اسکیزوفرن قدرت اندیشیدن انتزاعی و منطقی را از دست می دهند و ...

اختلال در تفکر و درک مفاهیم یکی از مشخصه های بیمار اسکیزوفرن است تفکر بیمار اغلب عجیب و غریب و غیر قابل پیش بینی است ، بیمار اغلب در خود فرو رفته و با خود مشغول است ، ارتباط وی با دنیای واقعی بی ثبات ، سست ، و متزلزل است ، ممکن است ارتباط وی با ...

هذیان اشاره و کنایه Delusion of reference بیمار فکر می کند در رفتار و گفتار دیگران اشاره به وی وجود دارد یا در مطالب و محتویات روزنامه ها و مجلات به وی اشاره دارند .

هذیان نفوذ Delusion of influence بیمار فکر می کند گروهی یا سازمانی یا افرادی وی را تحت نفوذ خود قرار داده اند ، مثلا دشمنان با امواج الکترونیکی در افکار او مداخله می کنند .

هذیان گزند و تعقیب Delusion of persecution بیمار فکر می کند فرد یا گروهی وی را تعقیب می کنند یا در صدد آزار و اذیت او هستند ، او احساس می کند جاسوسهای بیگانه مرتب او را تحت نظر دارند و مراغب او هستند .

هذیان بزرگ منشی Delusion of Grandeur بیمار ممکن است خود را شخص مخترع و دانشمند ، منجی مذهبی ، ناجی بشریت ، یا ناپلئون و غیره بداند . یا در عین حال که 6 کلاس بیشتر نخوانده ادعا کند چند تا دکترا دارد . یا هنرپیشه معروفی عاشق و شیفته وی شده .

هذیان هیپوکندریاک Delusion of Hypochondriac ممکن است فکر کند مبتلا به بیماری خطرناکی شده ، یا گندیده شده ، یا قسمتی از بدن وی پوسیده شده است ، یا مغز وی از بین رفته یا در رگهای بدنش کرم و حشرات وارد شده اند .

هذیان گناه Delusion of Guilt or sin ممکن است فرد احساس کند خطای غیر قابل بخششی انجام داده و مستوجب مجازات است یا گناه نابخشودنی مرتکب شده است .

هذیان نفی وجود یا فنا Delusion of Nihilistic بیمار ممکن است فکر کند مرده و وجود ندارد ، یا چیزی که وجود دارد روح اوست و خودش مرده ، یا فکر کند تمام دنیا از بین خواهد رفت ، یا موجودات و انسانها را اشباه تلقی نماید.

هذیان قانونی Delusion of Litigious Nes گاهی اوقات بیمار مرتب به دادگستری مراجعه می کند و بر علیه این و آن شکایت مطرح می کند ، بدون اینکه دلیلی ارائه نماید .

تداخل بیش از حد Over inclusion : بیمار اقلام نامربوط متعددی را در تفکر و رفتار کلامی خود وارد می کند ، و هر چیز نامربوطی را برایش اهمیت قائل می شود و وارد تفکر و موضوع می کند .

منطق بیمارگونه Pathological thinking : تفکر بیمار اسکیزوفرن از نوع منطق بیمارگونه ساخته شده ، آنها معمولا اشیا و شرایط و افرادی که بصورت صوری شباهت هائی با هم دارند ولیکن از نظر محتوا کاملا با هم متفاوتند را یکسان می بینند .

وقفه یا انسداد ناگهانی جریان تفکر : بیمار اسکیزوفرن ممکن است در حین سخن گفتن و بدون دخالت محرک خارجی از سخن گفتن باز ایستد و جریان افکار بیمار ناگهان و بدون نشانه قبلی قطع گردد ...

بیربطی Incoherence : بیمار عبارات بیربطی به زبان می آورد ، صحبتها و نوشته اغلب مبهم و پوچ است ، زبان برای بیمار اسکیزوفرن در درجه اول وسیله اظهار وجود است تا برقراری ارتباط ،

لغت سازی Neologism : آنها معمولا برای خود لغت جدیدی می سازند که برای خودشان معنی و مفهوم خاصی دارد ، ممکن است بدلیل همین لغت سازی تکلم بیمار کاملا بدون ارتباط و نامفهوم باشد .

لالی یا عدم تکلم Mutism : ممکن است بیمار اسکیزوفرن سئوالات را جواب ندهد یا خیلی کوتاه جواب بدهد ، ممکن است بیمار ساعت ها و روزها حرف نزند و کلماتی بیان نکند .

اکولالیا Echolalia : ممکن است بیمار اسکیزوفرن در جواب سئوال شما کلمات شما را تکرار کند ، یا بخشی از جمله شما را بهمراه جواب خود تحویل دهد .

تکلم یکنواخت و تک هجائی Monosyilables : در بعضی بیماران تکلم بسیار یکنواخت ، تک هجائی و خسته کننده است ، بلعکس در بعضی نیز بلند ، پرخاشگرانه و هیجانی است .

کاهش کلی انرژی ، بیحالی ، ناهماهنگی رفتار ، غیر مترقبه بودن .... دست و پا چلفتی بودن ، خشکی و غیر قابل انعطاف بودن ، یا تحرک شدید و غیر قابل کنترل بودن اختلالات رفتاری اسکیزوفرن است .

رفتار و عادات ویژه Mannerism : نوعی حرکت بی منظور و بی هدف که بدنبال آن یک حرکت هدفدار صورت می گیرد ، اطوار و حرکات خاص ، حرکات تیک مانند ، حرکات خاص اطراف دهان .

کاتالپسی یا انعطاف مومی شکل Waxy flexibility : بیمار را در هر وضعیت ولو ناراحت کننده قرار بدهند بیمار در همان وضعیت مجسمه ای باقی می ماند این علایم خاص بیماران کاتاتونیک است . مثلا اگر دست بیمار را بالا ببرند دست بیمار در همان وضعیت می ماند و بیمار بطور خودکار دست خود را پائین نمی آورد.

منفی گرائی Negativism : بعضی از بیماران اسکیزوفرن ممکن است بدون دلیل واضحی همکاری نکنند ، و حتی بالعکس آنچه گفته می شود رفتار کنند . گاهی منفی گرائی در اثر توهمات شنوائی بیمار است بیمار دستور می گیرد که همکاری نکند .

رفتار کلیشه ای Stereotyped behavior : مثل حرکات و راه رفتن های محدود تکراری ، یا انجام حرکات عجیب و غریب تکراری . یا ادای کلمات و جملات تکراری ، .

پسرفت در وضعیت ظاهر بیمار Appearance : بیماران اسکیزوفرن حمام نمی کنند ، به ظاهر ، مو ، لباس اهمیت نمی دهند و پسرفت پیدا می کنند و ظاهر آنها روز به روز بدتر و ژولیده تر و کثیف تر می گردند .

بی حالتی و یکنواختی عاطفی Hat Affect : هیچ عاطفه ای در صورت بیمار مشاهده نمی گردد ، نه از چیزی خوشحال می شود و نه از چیزی ناراحت ، چهره بیما کویر است .

بی ثباتی عاطفی : بیمار ناگهان از یک وضعیت عاطفی به وضعیت دیگری تغییر می کند . از شادی به غم یا از غم به شادی مثلا در حال که می خندد ناگهان می گرید .

عدم احساس لذت Anhedonia : عدم احساس لذت از علایم بعضی بیمار اسکیزوفرنی است ، ممکن است احساس پوچی ، بیهودگی ، و عدم احساس لذت کند و این باعث وا داشتن بیمار به خودکشی شود .

واکنش های عاطفی نامناسب : از هم گسیخته شدن واکنش عاطفی از علایم بیماران اسکیزوفرن است ، عاطفه این بیماران با محرکهای بیرونی ارتباطی ندارد و ....

هیجانات غیر عادی : حالتهائی نظیر سرخوشی Exhalation ، احساس قادر مطلق بودن ، خلسه های مذهبی Religious ecstasies ، حراس از گسیختگی جسم و روح ، در آنها دیده می شود .

عقب نشینی و قطع روابط اجتماعی Social withdrawal : تقریبا همه بیماران اسکیزوفرن مردم گریزی و ناتوانی در ایجاد هماهنگی با دیگران Rapport را دارند . Empathy همدلی یا احساس دیگران را درک کردن و Sympathy یعنی همدردی با دیگران در بیماران اسکیزوفرن مختل است .

حساسیت Sensitivity : همه بیماران اسکیزوفرن حداقل قبل از ابتلا حساسیتی بیش از افراد عادی داشتند . و ممکن است بیماری خودش مکانیزمی دفاعی برای انبوه محرکهای درونی و بیرونی آسیب پذیر باشد .

اسکیزوفرنی ساده simple Schizophrenia : کاهش چشمگیر علایق بخصوص به جنس مخالف ، کاهش میزان سازگاری ، کج خلقی و تحریک پذیری ، زوال تدریجی توانائی ذهنی و شناختی ، واکنشهای هیپوکندریاسیز ، عدم مسئولیت پذیری ، عدم توجه به بهداشت و ظاهر و ....

اسکیزوفرنی هبفرنیک یا آشفته Disorganized Schizophrenia : در سنین پائین تر مبتلا می شوند ، پسرفت شدید به رفتار اولیه و کودکی، ظاهر و سر و وضع آشفته ، واکنشهای عاطفی نامناسب ، خنده های مسخره ...

اسکیزوفرنی کاتاتونیک Catatonic Schizophrenia : حالت بهت کاتاتونیک ، یا تحریک پذیری شدید ، اختلال در حرکات خودبخودی و فعالیت حرکتی ، منفی گرائی بارز ، کاتالپسی یا حرکات مومی شکل ....

اسکیزوفرنی پارانوئید Paranoid Schizophrenia : رفتار اجتماعی و سر و وضع بهتری دارند ولی گزند و تعقیب و تظلم و بزرگمنشی از علایم بارز این بیماران است ، حالت دفاعی دارند ، شکاکند ، هذیان ستمدیدگی ، گزند و آزار ، هذیان اشاره ، و هذیان تاثیر شایعترین علائم بیماری پارانوئید اسکیزوفرنی است .

اسکیزوفرنی نامشخص Undifferentiated Schizophrenia : بیمارانی که بوضوح اسکیزوفرنی هستند و علایم واضح توهم ، هذیان ، رفتار آشفته و ... دارند ، ولی در هیچ یک از دسته های بالا قرار نمی گیرند .

عوارض اسکیزوفرنی : در هیچ بیماری عوارض به این شدت نیست ، شکست تحصیلی چون بیماری اکثرا در دوره نوجوانی و جوانی شروع می شود وضع تحصیلی بیمار ناگزیر دچار اشکال و خدشه می شود ، سابقه بد شغلی : کاهش قدرت کار ، تغییر شغل متعدد ، از دست دادن شغل و نهایتا تحلیل مادی ، سابقه طولانی اقامت در بیمارستان های روانی بدلیل اینکه بیماری مستمر است و اکثرا سالیان دراز ادامه می یابد ، بالا رفتن خطر خودکشی گاهی بیماران در اثر توهم و هذیان خودکشی می کنند ، عوارض شدید داروئی که ممکن است عوارض اکسپرامیدال یا عوارض دیگر ایجاد نماید .

محیط خانوادگی و یادگیری : در بروز اسکیزوفرنی نقش دارد ، تاریخچه بیماران اسکیزوفرنی نشان می دهد که گذشته آنها مملو از کشمکش و تعارض و ناکامی های متعدد بوده است ، در محیط دائما متشنج معمولا اضطراب آموخته می شود و برای کاستن اضطراب مکانیزمهای بخصوص سازگاری بصورت افراطی بکار برده می شود که مهمترین آن خیالبافی و گوشه گیری است که گاه باعث می شود روابط فرد با دنیای خارج قطع شود زیرا در دنیای تخیل فرد احساس امنیت بیشتری می نماید . والدینی که دچار عصبانیت و پرخاشگری هستند ، والدین پرخاشگر، مضطرب ، خجول ، والدینی که دچار تضاد فکری و عاطفی هستند ، والدینی که از نظر عاطفی سرد ، طرد کننده ، متحجر ، و کمال گرا هستند ، و والدین بی منطق همه این مسائل در ایجاد بیماری اسکیزوفرنی نقش دارند .

بیوشیمیائی : بعضی از محققین معتقدند در سیستم اعصاب مرکزی مبتلایان به اسکیزوفرنی اشکالات بیوشیمیائی وجود دارد ، پائین بودن آنزیم MAO در پلاکتهای خون ...

عوامل روان پویائی : فروید معتقد است افراط و تفریط نسبت به کودک ( بخصوص از تولد تا پنج سالگی ) باعث اختلال در مراحل رشد می گردد و فرد را از سلامتی باز می دارد ، بیمار اسکیزوفرنی به مرحله ای از رشد که در آن هنوز ایگو از نهاد جدا نشده بازگشت می نماید ، بنابر این چنین بیمارانی فاقد ایگو جهت آزمایش واقعیت ....

بعضی روانشناسان معتقدند یکی از عوامل مهم و علت احتمالی اسکیزوفرنیا انزوای اجتماعی Social Isolation است بنظر می رسد که انسان احتیاج به تحریک دائمی از طرف اجتماع دارد که بتواند ایگو را از نهاد جدا سازد و از بازگشت بوضع و خواسته های کودکانه بپرهیزد .

می توان چنین نتیجه گرفت که فرد نیازمند ارتباط کافی با اجتماع و دیگران است تا به نیازهای خود برسد و اگر ارتباط کافی با اجتماع نداشته باشد به درون گرائی می پردازد . نیروی روانی را بیشتر متوجه مسائل درون خود می کند و چهارچوبه روابط و ضوابط اجتماعی را از دست می دهد ، و از برقراری رابطه دچار ترس و اضطراب می گردد .

تئوری آمادگی استرس : جدید ترین نظریه در ارتباط با علل بیماری اسکیزوفرنی این است که معتقد است «گرایش به ابتلای اسکیزوفرنی ارثی است و عوامل ژنتیکی و استرسهای محیطی در ارتباط متقابل با همدیگر ایجاد اسکیزوفرنی می نمایند ».

محیط درمانی : در محیط درمانی که بصورت انفرادی و گروهی اعمال می شود در گروهی موضوعات بصورت مواجهه دادن بیمار با واقعیت Confrontation ، مشارکت در امور اجتماعی ..

روان درمانی Psychotherapy : ابتدا رواندرمانی ساپورتیو Supportive و حمایتی است تا زمانی که علایم بیماری کنترل شود ، در رابطه با هذیان بیمار اسکیزوفرن نباید هذیان وی را تایید کرد همچنین نباید در مورد رد هذیان بیمار با وی به بحث و جدل پرداخت چونکه منطق بر بیمار کارگر نیست. سپس رواندرمانی وقتی بکار گرفته می شود که با دارو علایم سایکوتیک بیمار رفع شده و ارتباط وی با واقعیت تا حدودی برقرار شده باشد ، برقراری ارتباط با بیمار اسکیزوفرن کار مشکلی است ، انعطاف پذیری یک عامل اساسی است ممکن است درمانگر با بیمارش .....

فامیل درمانی Family therapy: معمولا بیماران اسکیزوفرن با مسائل جدی خانوادگی مواجه هستند ، خانواده نقش مهمی در شروع بیماری بیمار و یا درمان بیماری بیمار دارند ، در Home visit روانشناس به خانواده بیمار آموزش می دهد چگونه افراد خانواده بیمار را بفهمند و چگونه با وی رفتار نمایند .

رفتار درمانی Behavior therapy : رفتار درمانی در بیماران اسکیزوفرنی با کاهش رفتارهای غیر عادی ، ناراحت کننده ، انحرافی ، و پرخاشگرانه بیمار و افزایش رفتارهای نرمال در کاستن از شدت سایکوتیک موثر بوده است ، آموختن مهارتهای اجتماعی نیز می تواند به درمان و برقراری سالم ارتباط کمک کند .